Natuurlijk verandert uw lichaam bij het ouder worden, maar dat betekent niet perse dat u ook zwak en ziekelijk wordt. Dit is het geheim van fit ouder worden: zorg dat uw lichaam in geode conditie blijft zodat het de meeste ongemakken kan doorstaan. Als u nu enkele kleine veranderingen aanbrengt, in voiding lichaamsbeweging of leefwijze zult u daar later veel profijt van hebben.
Uw veranderende lichaam
Met het ouder worden zijn bepaalde veranderingen in uw lichaam onvermijdelijk. Actief blijven en verantwoord eten kan echter helpen uw spieren, botten en gewrichten gezond te houden. De levensverwachting in de westerse wereld is de laatste 50 jaar alsmaar gestegen en omstreeks het jaar 2025 zal naar verwachting meer dan 20% van de Nederlandse en Belgische bevolking ouder zijn dan 65 jaar. Deze langere levensduur heeft veel goeds gebracht, maar we zien ook een stijging van leeftijd gerelateerde spier- en skeletproblemen, variërend van lichte artroseklachten tot botbreuken en osteoporose.
Het verouderingsproces
De bot- en spiermassa neemt met de jaren af. De botmassa bereikt zijn hoogtepunt rond het 30e levensjaar, daarna treedt er geleidelijk botverlies op en dat proces versnelt naarmate u ouder wordt. De spiermassa ondergaat een soortgelijk proces. Na het 50e jaar neemt de kracht elke tien jaar met ca. 15% af. Tegelijkertijd wordt het bindweefsel stijver, de gewrichten minder soepel en begint de stofwisseling te vertragen. Veel van deze ontwikkelingen hebben met hormonen te maken. Bij vrouwen vindt de grootste hormonale verandering in de menopauze plaats. Direct na de menopauze neemt de botmassa jaarlijks met 3 tot 5% af als gevolg van de verlaagde oestrogeengehaltes. Bij mannen zien we een soortgelijke, zij het tragere, daling van het gehalte van sommige mannelijke hormonen.
Ook op cellulair niveau verandert er veel bij het ouder worden. De cellen die nieuw bot en kraakbeen aanmaken (osteoblasten en chondroblasten), worden minder actief. Beschadigde moleculen hopen zich op en er circuleren minder hormonen voor weefselonderhoud. Tegelijkertijd vinden weefselreparatie en wondgenezing trager plaats en zijn er minder stamcellen die zich tot volgroeid ondersteunend weefsel kunnen ontwikkelen.
Probleemloos ouder worden
Na verloop van tijd tasten deze veranderingen uw lichaamshouding en coördinatievermogen aan. U voelt zich mogelijk minder stabiel en beweegt langzamer. Een beetje krimpen hoort ook bij het ouder worden: door een combinatie van botverlies en verminderde elasticiteit in de tussenwervelschijven van de wervelkolom kan men in de periode tussen 60 rot 80 jaar wel 2,5 cm lengte verliezen. Het ouder worden kan ook problemen in her spier- en skeletstelsel veroorzaken. Naarmate de bot- en spiermassa afnemen en de slijtage van de gewrichten toeneemt, kan er eerder osteoporose en artrose ontstaan. Er kunnen nu ook aandoeningen als de (hot)ziekte van Paget en reumatische polymyalgie (in de volksmond vaak spierreuma genoemd) optreden. De combinatie van brozere botten, zwakkerespieren, een slechter evenwicht en verminderde beweeglijkheid verhoogt de kans op valpartijen en botbreuken. Verslechterd zicht en gehoor werken ook ongelukjes in de hand en vergroten de kans op fracturen. Ongeveer de helft van de vrouwen en bijna een kwart van de mannen van boven de 50 jaar zullen ooit te maken krijgen met een door osteoporose veroorzaakte botbreuk.
Sterk blijven
Een deel van dit verouderingsproces is onvermijdelijk en is het resultaat van slijtage in het algemeen en de genetisch bepaalde ‘biologische klok’. Als de vruchtbare jaren eenmaal voorbij zijn, is het lichaam genetisch minder geneigd om steeds te herstellen en om alle systemen tot op hoge leeftijd in goede staat te houden.
Het wordt echter steeds duidelijker dat we zelf wel veel kunnen doen om de gevolgen van ouderdomsveranderingen te compenseren: gezond eten, zorgen voor voldoende matig intensieve lichaamsbeweging, niet roken en matig drinken, en een verstandig gebruik van voedingssupplementen zoals vitamine D en calcium. Veel van die maatregelen kunnen u waar nodig in combinatie met medicijnen en moderne medische behandelingen helpen eventuele problemen het hoofd te bieden en in sommige gevallen zelfs om te keren.
Telomeren en roken
Het lichaam kan zich tijdens het ouder worden steeds herstellen en dat is voor een deel afhankelijk van de DNA-structuren die we telomeren noemen. Zij vormen de uiteinden van de chromosomen en voorkomen dat deze afbrokkelen. Na elke celdeling worden de telomeren iets korter, tot de chromosomen zich niet meer kunnen delen. De cel wordt ouder en sterft uiteindelijk.
Onderzoeken tonen aan dat roken dit verouderingsproces wellicht versnelt: bij rokers zijn de telomeren aanzienlijk korter dan bij niet rokers. Mogelijk is dit een van de redenen waarom het roken van 20 sigaretten per dag het risico op osteoporose op latere leeftijd verdubbelt.
